De Sint-Baafskathedraal is de meest majestueuze kerk van Gent. Zij is de hoofdkerk van het bisdom Gent en fungeert tevens als zetel van het kapittel van kanunniken.
De Sint-Baafskathedraal is ook de oudste parochiekerk van Gent. De vroegste bronnen van deze kerk gaan terug tot de 10de eeuw. Het huidige gebouw dateert uit de 13de tot de 16de eeuw. Onder invloed van een toenemende stedelijke groei van de Gentse nederzetting, werd de oorspronkelijke romaanse kerk omgebouwd naar gotisch model.
De Sint-Baafskathedraal is ook een bijzonder interieur en een indrukwekkende collectie religieuze kunst rijk. Naast werk van Joos van Wassenhove, Pieter Paul Rubens en Hiëronymous Duquesnoy de Jonge herbergt zij ook één van de grootste meesterwerken van de Vlaamse schilderkunst: het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck.
In een woord: Majestueus►
De Sint-Baafskathedraal is de hoofdkerk van het bisdom Gent. Zij fungeert tevens als zetel van het kapittel van kanunniken. De bisschopszetel in het koor, de praalgraven van de bisschoppen in koor en zijkapellen, en de bisschopsgraven in de crypte getuigen van de bijzondere functie van de kerk als bisschopskerk. Het interieur straalt waardigheid uit; haar schat aan liturgische voorwerpen en de collectie religieuze kunst versterkt de indruk van glorie.
Geschiedenis van een kerk►
In de context van een steeds toenemende stedelijke groei van de Gentse nederzetting, werd de Sint-Janskerk in de 13de eeuw omgebouwd naar gotisch model. De werkzaamheden startten aan het koor. Op het einde van de 13de eeuw werden de zijbeuken gesloopt en in de 14de eeuw begon men met de uitbouw van en ruimer koor in Scheldegotiek. Pas tegen het einde van de 14de eeuw werd het koor door de toevoeging van vijf ruime straalkapellen die van stijl reeds hooggotisch zijn, voltooid.
Na de voltooiing werd voor de Romaanse benedenkerk van 1462 tot 1543 een gotische toren aangezet. Nog voor de voltooiing van de toren werd de romaanse benedenkerk gesloopt om in 1533 de eerste steen van de nieuwe gotische benedenkerk te leggen. De grote raampartijen bovenaan zijn een kenmerk van de hoge gotiek. De overwelving werd vanaf 1552 aangebracht en in 1559 werden de werken beëindigd. Omstreeks het midden van de 16de eeuw had het gebouw daarmee de uiterlijke vorm gekregen die het nog steeds kent.
Geschiedenis van een plek►
De Sint-Baafskathedraal is de oudste parochiekerk van Gent, de oudste bronnen van dit bidhuis gaan terug tot de 10de eeuw. Ze werd toen de Sint-Jan-de-Doperkerk genoemd en had- volgens de overlevering-haar stichting gekregen in 942 door Transmarus, de bisschop van Doornik en Noyon. Zij stond bij de bloeiende haven van de handelsnederzetting en de weg tussen Brugge en Keulen.
Eerder, omstreeks 630, had Sint-Amandus -of volgens de overlevering Sint-Bavo zelf- de Sint-Baafsabdij opgericht: een gemeenschap van seculiere priesters die later de regel van de heilige Benedictus volgde. De Sint-Baafsabdij zou, net als de nabije Sint-Pietersabdij, uitgroeien tot één van de belangrijkste van Vlaanderen. Op vraag van Keizer Karel V werd de Sint-Baafsabdij omgevormd tot een kapittel van kanunniken, in 1539 werd ze opgeheven en verhuisden de kanunniken naar de Sint-Janskerk die vanaf toen de Sint-Baafskerk werd genoemd. Op 12 mei 1559, bij ondertekening van de bulle ‘Super Uninversas’ door paus Paulus IV, werd Gent een bisdom en deze kerk, de Sint-Baafskathedraal.
Van de 10de eeuwse kerk zijn geen materiële sporen bewaard gebleven; van de 12de eeuwse romaanse kerk wel. Het betrof een driebeukige kruiskerk met vieringtoren en een driebeukig koor boven een even grote maar in vier beuken verdeelde crypte. De crypte en twee van de vier oorspronkelijke beuken ervan, zijn bewaard en vormen de kern van de gotische toevoegingen (zijbeuken en ruime straalkapellen) die op het einde van de 13de eeuw werden aangezet. De crypte van de kathedraal is de grootste in Vlaanderen.
Uitgelicht►
Deze kathedraal vormt het schrijn voor een indrukwekkend patrimonium aan religieuze kunst. .
De 51 blazoenen, of wapenborden, van de ridders van de Orde van het Gulden Vlies, aan het westportaalzuidportaal, dragen bij tot het majestueuze verleden van de kathedraal. kathedraal. Ze herdenken het 23ste en laatste Gentse kapittel in 1559. Van het eerste Gentse kapittel in 1445 zijn de wapens zichtbaar in de koorafsluiting.
Hubert en Jan Van Eyck, Lam Gods, 1432
De Sint-Baafskathedraal koestert al eeuwenlang één van de grootste meesterwerken van de Vlaamse schilderkunst: het Lam Gods. Gods. Het retabel werd, na de dood van Hubert van Eyck (ca 1366-1426) door Jan van Eyck (ca1390-1441) in 1432 voltooid in opdracht van Joost Vijdt, schepen van Gent en kerkmeester van de toenmalige Sint-Janskerk, en zijn echtgenote Elisabeth Borluut. Het werk was bedoeld om in hun kapel in de kooromgang boven het altaar te hangen.
Nu is het te bezichtigen in de voormalige doopkapel. Het iconografisch programma van het paneel oriënteert zich rond het Agnus Dei, attribuut van Johannes de Doper, patroonheilige van de parochie. Centraal staat de Verlossing van de mensheid door het kruisoffer van Christus. Op de buiten lijken luiken zijn de opdrachtgevers voorgesteld. voorgesteld. De gebroeders van Eyck gelden als absolute grootmeesters van de school van de Vlaamse Primitieven; het Lam Gods als een meesterwerk van de door hen ontwikkelde olieverfschilderkunst.
In 2012 werd gestart met een grootscheepse restauratie van het altaarstuk door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium te Brussel in het Museum voor Schone Kunsten te Gent, en met een tentoonstelling in het Caermersklooster over de geschiedenis van het Lam Gods.
Joos van Wassenhove, Calvarietriptiek, 2de helft 15de eeuw
De crypte van de kathedraal koestert een heel belangrijk werk van Joos van Wassenhove of Justus van Gent. De Calvarietriptiek uit de tweede helft van de 15de eeuw straalt in de bidkapel.
Joos van Wassenhove (ca1430-na1480) was een Vlaams kunstschilder die in 1460 lid van de Antwerpse Sint-Lucasgilde, en in 1464 vrijmeester in het Gentse schildersambacht werd. In 1470 trok hij naar Italië, waar hij Justus van Gent genoemd werd. Hij combineerde de Oudnederlandse school met de stijl van de Italiaanse vroege renaissance.
Dit werk stelt de Calvarie met gekruisigde Christus voor, links valt Maria, bijgestaan door Johannes en Maria Magdalena, in zwijm, rechts verschijnt Longinus te paard. De zijluiken tonen voorafspiegelingen van de kruisdood. Het linkerluik toont Mozes die op bevel van God, het water van Mara drinkbaar maakt door er een stuk hout in te dompelen, meteen ook een uitzonderlijk thema in de schilderkunst van de Lage Landen. Het rechterluik geeft Mozes en de Koperen Slang weer.
De crypte diende voor de gewone heiligendevotie en ter verering van het Heilig Graf, wat ook zichtbaar is in de iconografie van de aanwezige fresco’s. De fresco’s (1480-1540) werden niet tezelfdertijd en door dezelfde hand vervaardigd wat het verschil in techniek en kwaliteit verklaren doet.
Pieter Paul Rubens, Intrede van Bavo, 1624
In de kapel van de heilige Petrus en Paulus bevindt zich ‘ De intrede van Bavo’ van Pieter Paul Rubens (1577-1640). Het dateert van 1624 en werd in opdracht van bisschop Antonius Triest gemaakt voor het voormalige hoofdaltaar.
Het schilderij geeft de bekering en de intrede van Bavo in het klooster weer. Volgens zijn legende kende Bavo, rond 589 geboren in Luik, een zeer losbandig leven. Na de dood van zijn vrouw kwam hij echter tot inkeer, hij schonk al zijn bezittingen aan de armen en werd kloosterling en volgeling van Sint-Amandus.
Op de treden vooraan wordt de rentmeester voorgesteld die, in opdracht van Bavo, zijn bezittingen aan de armen uitdeelt. Links, op het zijstuk van de treden, kijkt de dochter van Bavo omhoog naar het hoofdtafereel op de trap: Bavo, in wapenuitrusting, knielt, Sint-Amandus, met de hand op de leuning, onthaalt de bekeerling.
Laurent Delvaux, Preekstoel, 1741-1745
De preekstoel in deze kathedraal is een meesterwerk van rococo beeldhouwkunst. beeldhouwkunst. Het gestoelte werd in 1741-1745 vervaardigd door de Vlaamse beeldhouwer Laurent Delvaux (1696-1778).
De middengroep van de preekstoel bestaat uit twee allegorische figuren; duidelijk geïnspireerd op het werk van Lorenzo Bernini (1598-1680) stellen zij ‘ de Waarheid ontsluierd door de Tijd’ voor. voor. Achter de figuren ondersteunt een boomstam de kuip.
Van de twee trappen die tot het gestoelte leiden, wordt elke trap geflankeerd door een engel met het wapenschild van bisschop Triest. Drie marmeren reliëfs sieren de kuip: de geboorte van Christus, de bekering van Paulus en de bekering van de heilige Bavo. Twee appelbomen dragen het klankbord dat met een draperie is behangen. Twee engeltjes, een groot kruis torsend, sluiten fijntjes af.
Hiëronymus Duquesnoy de Jonge, Grafmonument van bisschop Antonius Triest, 1652-1654
Deel uitmakend van vier grafmonumenten van Gentse bisschoppen, bevindt zich in het koor het grafmonument van bisschop Antonius Triest (1621-1657), de zevende bisschop van Gent, die in belangrijke mate zijn stempel drukte op het rijke, barokke interieur van de kathedraal.
Het grafmonument is van de hand van Hiëronymus Duquesnoy de Jonge (1602-1654).
Karel van Poucke, Apostelen Petrus en Paulus, 1776-1782
Aan weerszijden van het doksaal bevinden zich de beelden van de heiligen Petrus en Paulus. Beide beelden werden in 1776-1782 door Karel Van Poucke (1740-1809) vervaardigd.
De heilige Petrus verschijnt in de klassieke contraposto-houding en met twee gekruiste sleutels in de hand. De heilige Paulus wordt voorgesteld op het moment dat hij de adder, die hem in de hand heeft gebeten, in het vuur heeft gegooid. Gebaseerd op een bijbels verhaal betreft het hier evenwel een zeer zeldzame voorstellingswijze van de heilige.
Evangeliarium van Sint-Livinus, 9de eeuw
Het oudste voorwerp, het Evangelarium van Sint-Livinus, dateert uit de 9de eeuw en maakte deel uit van de bezittingen van de Sint-Baafsabdij.
Info
Sint-Baafsplein
Kathedraal:
maandag - zaterdag : van 8.30 u tot 17.30 u
zondag : vanaf 13.00 u tot 17.30 u
Het Lam Gods:
maandag- zaterdag : van 10.00 u tot 17.00 u
zondag : vanaf 13.00 u tot 17.00 u
Bouckaert, Bruno (ed.), De Sint-Baafskathedraal in Gent van Middeleeuwen tot Barok, Fondation Royaumont, 2000.
Collin, Ludo, Historische schets van het Sint-Baafskapittel te Gent 1540-1993, Gent, 1993.
Declercq, Georges, Ganda en Blandinium. De Gentse abdijen van Sint-Pieters en Sint-Baafs, Gent, 1997.
De Smidt, Firmin en Elisabeth Dhanens, De Sint-Baafskathedraal te Gent, Tielt, 1980.
Dhanens, Elisabeth, Sint-Baafskathedraal Gent (Inventaris van het Kunstpatrimonium van Oost-Vlaanderen, 5), Gent, 1965.
Dhanens, Elisabeth, Het retabel van het Lam Gods in de Sint-Baafskathedraal te Gent (Inventaris van het Kunstpatrimonium van Oost-Vlaanderen, 6), Gent, 1965.
Schmidt, Peter, Het Lam Gods, Gent – Amsterdam, 2001.
Vandenabeele, Lindsay, Jeruzalem in de crypte: de muurschilderingen in de crypte van de Gentse Sint-Baafskathedraal (Kleine kultuurgidsen), Gent, 2007.
Van de Wiele, R., De Sint-Baafskathedraal te Gent, Gent, Sint-Baafskapittel, 1994.
Van Doorne, Geert, Luc Robijns en Martine Pieteraerens, De Sint-Baafskathedraal van Gent: een kunstkamer (Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, 30, 1), Gent, 1992.