De Sint-Michielskerk kent een lange maar bijzondere bouwgeschiedenis. Reeds in de 11de eeuw werd op die plek door de Sint-Baafsabdij een kapel opgericht.
De oprichting van de huidige kerk vatte men waarschijnlijk in de vroeggotische periode aan. Na vele onderbrekingen werden de werken pas in 1672 beëindigd; de toren bleef onafgewerkt. Ook al duurde de bouw van de kerk meer dan 200 jaar, toch vertoont ze een opmerkelijke eenheid in vorm en stijl.
De Sint-Michielskerk geldt dan ook als een typevoorbeeld van het doorleven van de gotiek in een tijdperk van renaissance en barok. Haar uitzonderlijke homogeniteit maakt haar tot een serene kerk en een baken van rust in de Gentse binnenstad.
In de Sint-Michielskerk zijn een aantal bijzondere kunstwerken te zien, waaronder een beeld van Rombaut Pauwels, en schilderijen van Otto van Veen, Jan Boeckhorst en Anthony Van Dyck.
In een woord: homogeen►
De Sint-Michielskerk kent een lange maar bijzondere bouwgeschiedenis. Want ook al duurde de bouw van de kerk meer dan 200 jaar, toch vertoont ze, volgehouden aan de gotiek, een opmerkelijke eenheid in vorm en stijl.
Ook het interieur wordt gekenmerkt door een bijzondere homogeniteit. Dit maakt de Sint-Michielskerk tot een serene kerk en een baken van rust in de Gentse binnenstad.
Geschiedenis van een kerk►
De eerste sporen van devotieplaats gaan terug tot in de 11de eeuw, een kapel gewijd aan de aartsengel Michaël geplaatst aan de oevers van de Leie en vlakbij de handelsdrukte van de haven, groeide uit tot een zelfstandige parochie. Midden 15de eeuw start de parochie met het bouwen van een nieuwe, ruimere en imponerende kerk. In 1566 kreeg de kerk zware klappen bij de beeldenstorm, interieur en het koor werden vernield.
De heropbouw wordt midden 17de eeuw in homogeniteit met de gotiek aangepakt door een ruimer laatgotisch koor met straalkapellen te bouwen. Eind 17de eeuw werden de bouwwerken stilgelegd… de toren wacht nog op voltooiing.
Tijdens de Franse Revolutie werd de kerkelijke eredienst verboden, het interieur van de Sint-Michielskerk werd gesloopt en kunstwerken gingen verloren.
Op 12 april 1802 werd de kerk weer in gebruik genomen en werd een aanvang gemaakt met restauraties allerhande die tot ver in de 20ste eeuw duurden en dit luisterrijk gebouw terecht in de rij van ons gotisch erfgoed plaatsten.
Geschiedenis van een plek►
De geschiedenis van de Sint-Michielskerk als plek gaat terug tot de 11de eeuw. De bevolking van de bloeiende handelsnederzetting Gent groeide in die tijd sterk aan. Tegen het einde van de 11de eeuw werden in het centrum van de stad twee nieuwe parochies opgericht, de Sint-Jacobs- en de Sint-Niklaasparochie, beide afhankelijk van de Sint-Pietersabdij.
Als reactie hierop richtte de andere Gentse abdij, de Sint-Baafsabdij, binnen haar rechtsgebied aan de andere oever van de Leie, een kapel op, gewijd aan de aartsengel Michaël. Aanvankelijk was de kapel verbonden aan de Sint-Martinuskerk en –parochie te Ekkergem; in 1147 werd de nieuwe zelfstandige Sint-Michielsparochie een feit.
Van het oorspronkelijke gebouw zijn geen materiële sporen bewaard gebleven. Bronnen bevestigen dat het in 1147 wel al om meer dan een kapel ging.
In de eerste helft van de 14de eeuw was verder sprake van een bestelling van een glasraam, tegen het einde van de 14de eeuw waren er reeds twee orgels in de kerk, en omstreeks 1413-1414 vonden herstellingen aan de toren plaats. Vanuit het groeiende besef dat de kerk niet alleen te klein geworden was, maar in haar geheel ook niet meer te redden viel, is men waarschijnlijk overgegaan tot de bouw van een nieuwe kerk.
Kerk en klank►
Niet te zien maar wel te horen… De akoestiek binnen de Sint-Michielskerk leent zich ertoe om zowel een beperkt vocaal ensemble als een symfonisch orkest loepzuiver te laten klinken tot in de verste hoeken van de kerk. Zij is dan ook vaak gastvrouw voor vermaarde orkesten en solisten tijdens Het Festival van Vlaanderen.
Tijdens de Gentse Feesten biedt deze kerk in samenwerking met de stad Gent, de Provincie Oost-Vlaanderen en de Culturele Vereniging Pastoor Du Four een verrassend programma aan muziekoptredens, fototentoonstellingen, orgelconcertjes of workshops aquarel aan.
Uitgelicht►
Niet alleen de architectuur maar ook het interieur getuigt van een bijzondere homogeniteit. De Sint-Michielskerk is ook een groot aantal kunstwerken van bijzondere kwaliteit rijk.
Bij de rondgang in de kerk kan u een door Michelangelo geïnspireerd beeld van Rombaut Pauwels zien: Madonna met Kind en ontdekt u werk van Otto van Veen en Anthony Van Dyck beide meesters gerelateerd aan Pieter Paul Rubens.
Anthony Van Dyck, Golgotha, 1630
De ‘Golgotha’ van Anthony Van Dyck (1599-1641) werd voor deze kerk in 1630 geschilderd. Het lijdensverhaal wordt hier in een beperkte ruimte geplaatst waardoor de ontredderde gebaren en de door smart getekende gezichten een grotere expressieve kracht uitstralen. Het verhalende ruimt plaats voor het meditatieve en contemplatieve, voor religieuze soberheid en waardigheid.
Het warme en harmonische kleurenpalet getuigt van de Venetiaanse invloeden die Van Dyck tijdens zijn verblijf in Italië onderging. Het werk dateert uit de tweede Antwerpse periode van de schilder (1628-1641), een periode waarin hij, en dus ook zijn atelier, veel bestellingen kreeg en hard werkte om aan de behoeften van de contrareformatie te voldoen.
Zijn religieuze stukken hangen in de voornaamste kerken van Vlaanderen: in Antwerpen, Mechelen, Gent, Dendermonde en Kortrijk.
Het werk in de Sint-Michielskerk werd in 1992 door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium gerestaureerd en maakt deel uit van de Vlaamse Topstukkenlijst.
Otto van Veen, Opwekking van Lazarus
In de kapel van de Onze-Lieve-Vrouw van Smarten bevindt zich een werk van Otto van Veen; het stelt de opwekking van Lazarus voor. Otto van Veen (1557-1629), of Otto Venius, was hofschilder van Alexander Farnese (1545-1592), hertog van Parma en gouverneur van de Zuidelijke Nederlanden. Na diens dood in 1592 trad hij in dienst van de aartshertogen Albrecht en Isabella.
Otto van Veen vertegenwoordigde de contrareformatie en geldt als een boegbeeld van de stijl van de hoge renaissance. In 1593 werd hij meester in de Sint-Lucasgilde en ontving hij verschillende opdrachten voor diverse kerken in Vlaanderen. Hij was vooral actief in Antwerpen, waar hij een groot atelier runde. In 1594 werd hij leermeester van Pieter Paul Rubens (1577-1640).
In de kapel naast die van Onze-Lieve-Vrouw van Smarten, de kapel van de heilige Theresia van Lisieux, bevindt zich een schilderij dat toegeschreven wordt aan Hendrik Van Balen (1575-1632), leermeester van Anthony Van Dyck; het stelt de Tenhemelopneming van Maria voor.
Jan Boeckhorst, Het berouw van David
Jan Boeckhorst (1605-1668), leerling van Rubens en Jordaens, draagt ook bij tot de luister van deze kerk. ‘ Het berouw van David ‘ stelt de Oudtestamentische koning voor nadat de profeet Natan hem veroordeeld had omwille van zijn overspel met Batseba.
Ook dit schilderij maakt deel uit van de Vlaamse Topstukkenlijst waardoor de Sint-Michielskerk een niet te missen trefpunt is voor kunstliefhebbers.
In de kapel van Sint-Hubertus en de derde kapel van de rechterzijbeuk bevinden zich nog twee werken van deze barokschilder: ‘De verheerlijking van het Heilig Sacrament’ en ‘ De bekering van Sint-Hubertus’. Sint-Hubertus’. Ook het hoofdaltaar van de Gentse Sint-Jacobskerk toont een werk van Jan Boeckhorst.
Jose de Ribera, Sint-Franciscus van Paula
Een andere schat vindt u in de kapel van Sint-Franciscus van Paula. Een schilderij van Jose de Ribera (1591-1652), bijgenaamd lo Spagnoletto, verrijkt de schatkamer die deze kerk aan haar bezoekers laat genieten.
Jose de Ribera wordt in één adem vernoemd met de groten der Europese schilderkunst als Vélasquez en Veronese, en Corregio maar ook met de Vlaamse school van Rubens en Van Dyck.
Rombaut Pauwels, Madonna met Kind
Een bijzonder werk bevindt zich in de kapel van de Broederschap van Loreto. Het marmeren beeldhouwwerk werd vervaardigd door Rombaut Pauwels (1625-1692) en stelt Maria met het kind Jezus voor; het is geïnspireerd op het gelijkaardige beeld van Michelangelo (1475-1564) in de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Brugge, het enige beeld van die meester in ons land.
Rombaut Pauwels, alias Pauli, was een Zuid-Nederlands beeldhouwer die zich tijdens zijn verblijf in Italië sterk liet inspireren door het werk van Frans Duquesnoy (1597-1643). Samen met Hiëronymus Duquesnoy de Jonge (1602-1654) en Artus Quellinus (1609-1668) introduceerde hij de gematigde barokstijl van deze schilder ook in de Nederlanden. Vanaf 1656 was hij voornamelijk actief in Gent. Het beeld in de Sint-Michielskerk is afkomstig uit de voormalige Jezuietenkerk in de Volderstraat, die in 1799 werd gesloopt.
De kapel van de Broederschap van Loreto werd opgericht en vernoemd naar het bedevaartsoord in Italië waar het huis van Nazareth op wonderbaarlijke wijze zou zijn terecht gekomen. Naast een Tenhemelopneming van Maria door Jos François (1811) en een Genezing op voorspraak van de Onze-Lieve-Vrouw door Jacob van Oost (1600-1671), bevindt zich in de kapel nog een werk van André Lens (1739-1823) dat de boodschap aan Maria weergeeft.
De schilder had de engel oorspronkelijk zonder vleugels voorgesteld wat hem, wegens “te werelds”, door de kerkfabriek kwalijk genomen werd. De schilder voldeed aan hun verzoek en voegde vleugels aan het werk toe.
J.F. Franck en B. Franck, Preekstoel, 1846
Na verwoesting van de oorspronkelijke preekstoel van Jan Baptist Helderberg (1696) tijdens de Franse Revolutie, werd in de eerste helft van de 19de eeuw de opdracht tot de oprichting van een nieuwe preekstoel gegeven.
De preekstoel werd in 1846 door vader en zoon Franck afgeleverd; vader J.F. Franck stond in voor het houtwerk; zijn zoon beeldhouwde het beeldhouwwerk onder de kuip. Het nieuwe meubel werd vervaardigd in mahoniehout; het marmeren beeld onder de kuip stelt de genezing van de blinde van Jericho voor.
De preekstoel kan als een hoogtepunt van neogotisch beeldhouwwerk beschouwd worden en maakt deel uit van de verschillende onderdelen van het interieur die, na vernielingen tijdens de Franse Revolutie, in de neogotische stijl hersteld of opnieuw opgericht werden.
Ook de meeste glasramen zijn neogotisch van stijl, met onder andere werk van Jean-Baptiste Capronnier (1814-1891).
Rouwborden
Tot slot verdienen de obiits of rouwborden in de Sint-Michielskerk uw aandacht. Deze 107 handgeschilderde borden verwijzen naar de overledenen uit aanzienlijke Gentse families van deze parochie.
Het gebruik van deze rouwborden raakte in voege nadat Keizer Jozef II in 1784 verbood overledenen in de kerk en binnen de stad te begraven. Vanaf zijn decreet werden de overledenen begraven op een kerkhof buiten de stad.
Om hun naam binnen de parochie in ere te houden werden deze heraldische borden gemaakt en binnen de kerk opgehangen.
Info
Sint-Michielsplein
Van 29 maart t.e.m. 31 oktober: van 14.00 u tot 17.00 u
Op maandag gesloten
Van 14 december 2024 t.e.m. 5 januari 2025: van 14.00 u tot 17.00 u
Op maandag gesloten